Het AFM dringt aan op heldere criteria bij hypotheekverstrekkers.

Toezichthouder AFM (Autoriteit Financiële Markten) heeft een kritische brief gestuurd aan banken en andere geldverstrekkers. Zij vragen om scherpere regels op het acceptatiebeleid van hypotheekaanvragen. Uit onderzoek van het AFM is gebleken dat acceptanten bij hypotheekaanbieders in sommige situaties niet goed kunnen bepalen of een hypotheek verantwoord en dus betaalbaar is.

Mensen die niet aan de standaard voorwaarden voldoen, komen nu nog met behulp van maatwerk in aanmerking voor financiering voor hun droomhuis. Maar dit wil het AFM dus aanscherpen om het risico van overkreditering tegen te gaan. Voor grote groepen Nederlanders wordt het dan (nog) lastiger om een hypotheek te krijgen. De nieuwe regels werken voornamelijk nadelig voor ondernemers (ZZPers), één oudergezinnen en mensen met een pensioengat.

Duidelijkheid in criteria ontbreekt.
Uit het onderzoek blijkt dat bij sommige onderdelen in het acceptatiebeleid inhoudelijke duiding mist. Dan worden formuleringen gebruikt als ‘moet structureel betaalbaar zijn’ of ‘moet bestendig zijn’, zonder dit concreet te maken. Voor een acceptant is het moeilijk te beoordelen wat ‘betaalbaarheid’ of ‘bestendigheid’ precies betekent. Dit verhoogt het risico op overkreditering. Deze open formuleringen lijken het meest voor te komen bij inkomenscriteria en criteria rond maatwerkhypotheken en overbruggingskrediet.

Ook zijn de criteria niet altijd scherp wanneer een acceptant wel of niet mag afwijken van het eigen acceptatiebeleid. Als afwijken van het acceptatiebeleid mag, dan moet de acceptant enige duiding meekrijgen onder welke voorwaarden. Als afwijken van het eigen beleid juist niet mag, dan is het wenselijk om dat expliciet aan te geven in het beleid. Gebrek aan heldere criteria kan leiden tot een overtreding van artikel 115 van het Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen. Dit artikel heeft ten doel overkreditering en daarmee de situatie dat consumenten de hypotheek feitelijk niet kunnen betalen en daardoor in financiële problemen komen te voorkomen.

Leunen op informatie klant vormt een risico.
Uit het onderzoek blijkt ook dat de risico’s op overkreditering er zijn als de acceptant voornamelijk leunt op verklaringen van de klant. Laatste kan aangeven dat de hypotheek betaalbaar is. Hier speelt het risico dat de aanbieder niet zelf oordeelt dat de hypotheek verantwoord is, maar dat de aanbieder het oordeel in feite overlaat aan de consument. Een verklaring of onderbouwing van de klant dat de hypotheek betaalbaar is, vormt aanvullende informatie maar kan niet bepalend zijn in de kredietacceptatie.

Maatschappelijke omstandigheden zorgen voor meer druk.
De actuele omstandigheden zorgen er ook voor dat consumenten eerder de grenzen van de leennormen opzoeken. Op het moment dat de rente stijgt zonder dat de woningprijzen dalen, komt er nog meer druk op het leenbudget van huishoudens. Een goed inzicht in de financiële situatie van de klant en duidelijke criteria zijn juist dan van groot belang.

Wat betreft overbruggingskredieten verwacht het AFM van adviseurs en aanbieders dat zij niet tot 100% van de waarde van de te verkopen woning financieren als die woning nog niet verkocht is. Er is namelijk een marge nodig om een mogelijke dalende huizenprijs en langere verkooptijd op te vangen.